Adam Cebula - dla innych baron 13

Szczycę się tym, że Adam Cebula zalicza mnie do swoich przyjaciół. Poprosiwszy go o tekst w sprawie piractwa dostałem od niego rzecz, która zasługuje moim zdaniem na oddzielną publikację, ale z Adamem tak już jest - otrzymuje się często więcej, niż człek się spodziewał.

Oto ów tekst do przemyśleń...

SPOŁECZEŃSTWO POST-PIRACKIE I INNE POMYSŁY SF

Nie wiem, czy słusznie, ale popularne awantury wokół piractwa komputerowego, walki z nim, walki z różnymi formami „cybernetycznej anarchii” są dla mnie tylko punktem wyjścia do bardziej (chyba...) ogólnych rozważań.

Zawsze przekonuję, że siłą Europy, jest kultura. Tzw krąg kultury śródziemnomorskiej całkowicie zdominował świat. Owszem możemy mówić o różnych „tyglach”, ale w rzeczywistości to, co spotykamy w tzw cywilizowanym świecie jest prawie w całości produktem wypichconym już na terenach dawnego Imperium Rzymskiego, gdzieś pomiędzy fiordami norweskimi a Gibraltarem. Jeśli w jakimś kraju nie obowiązuje prawo wedle zasad rzymskich, to raczej panuje tam chaos.

Diabli wiedzą czym jest tak naprawdę kultura. Można jednak powiedzieć, że jest niezbędna. Bez pomysłu na to coś, ludzie na przykład biorą się za łby, ruinują efekty pracy pokoleń, albo zwyczajnie popadają w lenistwo i dorobek nie pielęgnowany rozpada się sam.

Jedną z rzeczy, do których chcę przekonać ludzi od dawna, jest to, że fantastyka naukowa jest ważnym składnikiem kultury. Być może jednym z najważniejszych z pośród tzw wartości humanistycznych. Ano tak. Albowiem fantastyka naukowa jest jedyną dziedziną literatury, która zajmuje się wpływem zmian technologii na to jak się nam ten nasz świat na co dzień widzi. A technologia jest tak naprawdę najważniejszym i prawie jedynym czynnikiem, który w krótkich, tak krótkich jak życie człowieka, odcinkach czasu kształtuje naszą rzeczywistość.

Twierdzenie, by w ogóle spojrzeć na SF, gdy obok Musil, Kafka, czy Joyce, jest już po prostu szokujące. A twierdzenie, że SF jest tak samo , a może nawet ważniejsze, po prostu obrazoburcze. A jednak dość łatwo przedstawić „ważkie powody”. Na przykład gdy spojrzymy sobie na wykres przedstawiający liczbę ludności w czasie, to jakie wydarzenia w XX wieku okazują się ważne? I wojna światowa? Nie, grypa hiszpanka. Ważne wydarzenie z okolic la 40-tych? Czy II wojna światowa? Nie, opracowanie preparatów penicylinowych.

Owszem, bez tzw humanistycznego dziedzictwa wieków prawdopodobnie nie dało by się zbudować w Europie przemysłu stalowego. Tak, bez wątpienia odpowiedni stosunek człowieka do człowieka powoduje, że potrzebna jest kolej warszawsko-wiedeńska. Tym niemniej gdy już ona jest, gdy wiemy jak zbudować silnik parowy, czy prądnicę, to nasz świat jest zdeterminowany przez tę technologię.

Jej zmiany zaskakują humanistów. I nie tylko, na zmiany technologii zazwyczaj nie jest przygotowana cała wyprodukowana przez nich maszyneria. Na przykład język w którym operujemy tradycyjnymi pojęciami, obyczaje, które często tracą sens, gdy technologia się zmienia. Cała organizacja społeczeństwa jest oparta na pewne zastanej technologii.

Zmiany technologii niejako tradycyjnie okazują się szokiem. Ludzie zarówno ci którzy powinni być na nie przygotowani, którzy niejako zawodowo powinni się zajmować rozwiązywaniem rodzących się problemów, jak ci, którzy stają na głowie, by zmiany zignorować, ale chyba najbardziej ci, którzy nie zdają sobie sprawy z tego, co się naprawdę dzieje, są zaskakiwani. Zazwyczaj reagują absurdalnie, robiąc skutecznie szkody i sobie i wszystkim i wszystkiemu w koło.

Przykład? Ruch luddystów. Bunt przeciw silnikom parowym, „sabotowanie”, przyznam, nie mam pojęcia, czy legenda lingwistyczna ma cokolwiek wspólnego z rzeczywistością, niszczenie maszyn przędzalniczych przez wrzucanie w tryby drewnianych sabotów. Można jeszcze powiedzieć, że problem w klasycznej czystej formie umarł wraz z ostatnimi tkaczami.

Czy ktoś jeszcze pamięta o tym że przed II wojną światową byli ludzie (a miedzy innymi księża) wojujący z tym, że ludzie na wsi ubierają się współcześnie? Czy komuś zaświtało w głowie, że tak zwana tradycja przegrała z kretesem min z powodu technologii wytwarzania choćby zapaski? Otóż powód był w pewnie w 90% technologiczny, nie moda nie tak zwane „nowe”. Choć „wszyscy” wiedzą o „uniformizacji” to mało kto pamięta o tym, że to wynik konkretnej technologii w przemyśle włókienniczym.

Otóż, jeśli ktoś nie ostrzeże ludności świata, jak też on może wyglądać gdy się na przykład zmienią maszyny przędzalnicze, to ona zgłupieje i zacznie walić butami w tryby.

Internetu nikt nie przewidział. Może Lem rozumiał co się święci. Pamiętacie bodaj „Vestranda Estelopedia, arkusz próbny gratis”? No, prawie mu się udało, bo Wikipedii nie przewidział. Internet okazał się totalnym zaskoczeniem, tak mniej więcej, jak jak elektronika z jej możliwościami.

Owszem będąc w środku tworzenia technologii niejaki Richard Stallmann zorientował się, że z systemem oprogramowania własnościowego nie da się wytrzymać. Warto się wczytać w tę historię... Bo nie chodziło o to, że odbiło jakiemuś lewakowi: po prostu każdy produkt wymaga swojej organizacji produkcji.

Jak doszło do powstania Linuksa? Po mojemu mniej więcej tak. Najpierw Intel wyprodukował procesor 286 który w założeniu miał robić to co robiły wielkie systemy komputerowe, pracować w tzw trybie wirtualnym. Niestety chyba nie dało się uruchomić masowej produkcji płyt głównych: okazały się za skomplikowane. Nie dla technologii elektronicznej, ale dla tego aby masowo ruszył cały proces uruchamiania systemów komputerowych pracujących w trybie wirtualnym. Potrzebne było dorzucenie kilku elementów, oprogramowanie urządzenia. Choć rozwiązanie zdawało się na wyciągnięcie ręki, coś się po drodze zacięło.

Co się stało możemy tylko domniemać. Ale dla historycznej informacji: nie było możliwości po DOS-em jednoczesnego uruchamiania kilku aplikacji, jednoczesnej pracy kilku użytkowników na jednej maszynie... A teraz?

Pomału, było jeszcze „potem”. Potem wyprodukowano 386. Procesor. No i nie udało się napisać systemu operacyjnego, który robiłby to, co marzyło się projektantom owej kości i po co została zmajstrowana. A zrobiono ją tak, że o ile nie sknocono całkiem płyty głównej, technicznie komputer był przygotowany do pracy w tzw trybie chronionym. To wyglądało jakoś tak, że o ile za pomocą 286 dawało się przy pewnym wysiłku wyprodukować komputer pracujący w trybie wirtualnym , to majstrując go za pomocą 386 trzeba było się wysilić, aby w nim nie pracował.

Owszem, były próby napisania systemu który wykorzystywałby te możliwości. Ale skończyło się tak, że zrobił to dopiero Linus Torvaldsen.

Ano wyszło tak właśnie: koncerny zajmujące się produkcją oprogramowania dla mas rozłożyły się się na tym zadaniu. Trzeba było inaczej zorganizować warsztat, i dopiero wyszło , gdy pracowano za darmo.

Przeciętny posiadacz komputera zapewne nie ma pojęcia do dnia dzisiejszego, że jego maszynka może działać jak dawne wielkie systemy komputerowe. Możemy podłączyć do niej za pomocą karty sieciowej kiepską maszynę, z której zalogujemy się na tej silniejszej. Słaby komp będzie robił za terminal, a silny który zazwyczaj pracuje z ułamkiem procenta mocy wreszcie będzie miał okazję pokazać co potrafi.

Nie da się pewnie tak grać w gry, które zjedzą każdą moc obliczeniową, ale bez trudu kilku programistów może jednocześnie pracować nad uruchamianiem aplikacji na jednej współczesnej maszynie. Pisarzy to pewnie dało by się upchnąć kilkuset, kilku grafików komputerowych, nim zauważyli by, że jeden drugiemu przeszkadza.

Te niby niepotrzebne możliwości, bo dziś często na jednego użytkownika przypada kilka maszyn, powodują, że np w zastosowaniach sieciowych bez Linuksa było by ciężko.

Otóż, jeśli świat wygląda, jak wygląda, to dzięki Internetowi, to Internet działa jak działa dzięki Linuksowi. A Linux dzięki sposobowi produkcji, dla niepoznaki zwanym Wolnym Oprogramowaniem.

Technologia nic więcej, choć owszem idzie za tym element kulturowy, jak na przykład potrzeba i możliwości dzielenia się.

Fantastyka naukowa powinna ludziom jakoś to wyjaśnić: że niestety o ile chcą, by programiści dobrze pracowali to trzeba im dobrze zorganizować warsztat.

Niestety muszą się pogodzić z szokiem przyszłości. Na przykład z tym , że najpierw w zapomnienie odchodzą maszyny tkackie za nimi zapaski. Tak jak już pożegnaliśmy się i wydaje się to oczywiste, a przecież było rewolucją, z arystokracją. Jak mi się zdaje, posłaliśmy w niepamięć tradycyjne rozumienie państwa, z niskiej potrzeby wolności handlowej.

Musimy sobie powiedzieć, że najprawdopodobniej sposób organizacji działania społeczeństwa, zwany własnością intelektualną jest mniej więcej tak dobry, jak pobieranie myta za przejazd brodem przez raubritterów.

Póki co, fantastyka naukowa jest gatunkiem umarłym. Owszem, rozum „ałtora” i czytelnika pozwala na tworzenie literatury ściśle rozrywkowej. A ludność, także ta nieliczna, posiadająca umiejętność słowa pisanego ze zrozumieniem jest zaskakiwana przez procesy.

Będą się one toczyły niezależnie od tego, czy się komuś to podoba, czy nie. Nikt jeszcze w dziejach nie wygrał z postępem naukowo-technicznym, ze zmianą technologii. Owszem udawało się różnym grupom darmozjadów, „warstwom próżniaczym” żyć przez jakiś czas na koszt innych ale każdego kto stawał przeciw technologii spotykał paskudny los tkaczy z Bielawy: przyszło wojsko i zastrzeliło.

Wszystkie awantury o to, co się dzieje w Sieci są moim zdaniem wojnami z maszynami tkackimi, z maszynami parowymi, czy nawoływaniem do noszenia zapasek. Tak po mojemu, to na dłuższą metę zakazywacze są na pozycji luddystów. Już dziś widać, że technologia tym którzy nasz światowy warsztat chcą zorganizować tak, aby dało się sprawnie pracować, daje przewagę.

Warto też zauważyć, że jak by nie kombinował, utrzymywanie systemu prawnego i co leży u jego podstaw, starej kultury własności prowadzi nieuchronnie do konfliktu z rozwiązaniami technicznymi. Nie da się na dłuższą metę nie tylko utrzymywać punktów dostępowych, ale nawet użytkować radiowych kart sieciowych, jeśli chce się kontrolować ruch w sieci.

Warto na marginesie zauważyć, że to o wiele bardziej oczywiste, niż historia z Linuksem. Tamże wydawało się, że to tylko problem techniczny.

W tej chwili wydaje się, że toczy się wojna o wolność w Internecie. To znaczy, że może wygrać ta, czy tamta strona konfliktu. Tak po mojemu, to „jest pozamiatane”. Owszem nie mający za wiele pojęcia o możliwościach technicznych urzędasy mogą coś-tam napsuć. Ale, z jednej strony już formuje się siła polityczna (społeczna?) która spowoduje, że przestanie się opłacać partiom sprawującym władzę bronić interesów nielicznych darmozjadów którzy zostali już przez technologię wyeliminowani. Z drugiej, tak naprawdę nie ma technicznych sposobów realizacji tych pomysłów. Owszem są bardzo naiwne.

Ale, co najważniejsze (a od czego deklaruję przywiązanie do SF?) idą zmiany, które spowodują, że chyba ten świat się przewróci do góry nogami.

Powiem tylko jednej: po mojemu kończy się funkcjonalność systemu gospodarki towarowo-pieniężnej. Ostatni kryzys zapewne pokazał że coś jest na rzeczy, ale to się zaczęło psuć już w XIX wieku. Dlaczego? Bo (są) maszyny.

Co by nie psioczył na Marksa, miał kilka dobrych pomysłów na opisanie świata. Jednym z nich było to, że jedynym fizycznym czynnikiem kształtującym cenę, jest czas człowieka który trzeba włożyć w wykonanie towaru.

Współcześnie funkcjonował pomysł, że „koszt wykonania” (nie wiemy za bardzo czym jest) nie musi mieć nic wspólnego z ceną w sklepie. Na tej zasadzie handluje się coraz bardziej niczym, kopią oprogramowania, licencjami... Aliści nieszczęście zdarzyło się wiele lat wcześniej gdy maszyny zaczęły produkować skarpety.

Jak by nie kombinował, dziś chińskie są tak tanie, że gdy się robi dziurka zamiast cerować, normalni ludzie je wywalają. A i tak ich cena to właściwie tylko podatek na utrzymywanie tego całego systemu.

Owszem, urwanie (zwykle pisze się w tym miejscu „oderwanie”) ceny od fizycznych realiów jest... ciekawym eksperymentem. Niestety, jak pokazują kolejne rozwałki systemów płatniczych, nie za bardzo udanym.

Z drugiej strony współczesna technologia, jak pokazał przykład Linuksa, nie działa na pieniądzach. Coraz mniej(ta technologia) znosi taki system sterowania.

Pieniądz staje się coraz mniej „władny”. Kiedyś bogacze mieli specjalne prawa, dziś równość wobec kodeksu karnego jest oficjalną zasadą. Jeszcze niedawno za pieniądze można było na przykład zrobić karierę, powiedzmy pisarską. Bo wydanie książki było drogie. Posiadacze pieniędzy, koncerny wydawnicze, osoby które dysponowały kasą, powiedzmy dyrektorzy wydawnictw mogli kogoś promować, a kogoś odstawić na boczny tor.

Dziś z powodu Internetu, jest to już tylko częściowo możliwe. Gazety z tych samych powodów tracą „rząd dusz”. Warto sprawdzić, co ludzie wypisują pod artykułami. Nie wiem jaki procent czytelników to jest, ale zazwyczaj ci co piszą, wyzywają dziennikarza od durniów i udowadniają mu, że jest na odwrót niż on napisał.

Jest taki portal z darmową, rozdawaną muzyką: www.jamendo.com

Miał paść, jakoś się trzyma, aliści ważne jest co innego: zjawisko zaistniało i wszystko wskazuje, że zostało przyjęte, jako coś bardzo potrzebnego. Tak czy owak będzie kontynuowane.

Powiem tak, że już dziś nie mam najmniejszej potrzeby „piratowania” muzyki w sieci, bo to co jest choćby na tym jednym portalu jest nie do przesłuchania i przebrania w rozsądnym czasie.

W świecie w którym maszyny zajmują się powielaniem np kopii utworów, ich sprzedawanie nie ma sensu. Od razu dodam , że udało się już stworzyć na bazie drukarek objętościowych maszynę samopowielającą się. Zapewne do tego, by ze swoim odtworzeniem wystartowała z poziomu surowców, jest daleko, ale wystarczy, by startowała od czegoś bardzo taniego i dostępnego jak np. części elektronicznych.

Nie mam głowy Lema by wymyślać przyszłość, ale jedno widać: najemna praca ludzi z powodu istnienia maszyn, traci na ważności. Być może za progiem jest powszechna dostępność już nie przedmiotów, którą mamy teraz, ale maszyn do ich wytwarzania. „Dobra” jak meble, czy elektronika tracą drastycznie na wartości. Istotna staje się informacja oraz coś co nazwałbym „aktami twórczymi”. Które są zupełnie nieprzewidywalne, którym jak się zdaje, pieniądze przeszkadzają.

Co nas czeka w przyszłości? Na pewno chyba tylko jedno: wojny tej części społeczeństwa, której technologia odbierze jej pozycje z tą technologią. Będą coraz częstsze i coraz chyba coraz bardziej rozpaczliwe i... naiwne. Dużo bardziej od wrzucania sabotów w tryby. I na to powinna nas przygotować fantastyka naukowa. Tak sobie myślę, że co może SF w tej materii, to najwyżej przygotować nieliczną grupkę wyłonioną z pośród czytających, by mogli przyglądać się mordobiciu z niejakim zrozumieniem. Co bynajmniej nie uchroni ich od ciosów, oraz zmuszania by stanęli po tej czy tamtej stronie.